SPIS INSTRUMENTÓW

1. fagot
   
2. kontrafagot
3. flet:
   a) poprzeczny
   b) piccolo
   
4. klarnet
   
5. obój
   
6. rożek angielski
   
7. saksofon
   
8. surma
   

Instrument dęty drewniany z grupy aerofonów stroikowych z podwójnym stroikiem. Istnieją dwie odmiany fagotu: niemiecki i francuski. Różnią się one brzmieniem i mechanizmem, a także długością (niemiecki ma 130 cm, zaś francuski 150 cm).Instrument składa się z sześciu części: stroika, esu, skrzydła, stopy, rury basowej oraz czary głosowej. Tworzą one kanał o długości ponad 2,4 m. Otwory nawiercone na długości instrumentu w większości otwierane i zamykane są klapami, lecz niektóre trzeba zakrywać bezpośrednio palcami. Stroik umieszczony u wylotu rurki składa się z dwóch płytek wykonanych z trawy o nazwie lasecznica trzcinowata złożonych ze sobą.Uderzając w nie językiem i jednocześnie dmuchając grający wydobywa dźwięk. Przy takim samym układzie klap, a różnej sile nacisku na stroik można przez przedęcie wydobyć różne dźwięki. Korpus instrumentu tradycyjnie wykonywany jest z drewna, najczęściej z jaworu. Drewno na fagot musi „leżakować” od dziesięciu do nawet stu pięćdziesięciu lat. Instrument charakteryzuje się głębokim, melancholijnym i bardzo naturalnym brzmieniem. Wykorzystywany jest w orkiestrze kameralnej, symfonicznej, jako instrument solowy, w jazzie oraz w różnego typu zespołach instrumentalnych.Fagociści powinni biegle czytać w kluczu basowym, tenorowym oraz wiolinowym, ponieważ są one wykorzystywane w zapisie na ten instrument.

Części fagotu:
(1)stroik
(2)es
(3)skrzydło
(4)stopa
(5)rura basowa
(6)czara głosowa

KONTRAFAGOT

Należy do grupy instrumentów z podwójnym trzcinowym stroikiem. Do tej samej rodziny należą także obój, rożek angielski i jego wersja o wyższym stroju – fagot. Instrument składa się z długiej, prawie pięciometrowej, podłużnej rury, poczwórnie złożonej. Otwory nawiercone na długości instrumentu otwierane są klapami. Kontrafagot jest używany najczęściej jako wzmocnienie oktawowe basów. Powolne rozbrzmiewanie słupa powietrza powoduje ograniczenie w wykonywaniu drobnych wartości. Kontrafagot ma najniższy strój spośród instrumentów dętych drewnianych w składzie orkiestry symfonicznej. Odpowiednikiem kontrafagotu pod względem wysokości stroju w grupie instrumentów dętych blaszanych jest tuba, natomiast w rodzinie instrumentów smyczkowych kontrabas. Do czasów współczesnych kontrafagot nie był postrzegany jako instrument solowy. Dopiero w XX wieku powstało szereg kompozycji na ten instrument.

FLET

Flet poprzeczny (wielki) – instrument dęty drewniany, aerofon wargowy. Wykonanywany jest z metalu lub drewna. Skala: od c¹ lub h małego (zależy to od posiadanej przez flecistę stopki fletu) do d⁴ (możliwe jest zagranie dźwięków do f⁴, jednak ze względu na trudność wydobycia, dźwięki te zwykle nie są używane przez flecistów). Dźwięki zapisuje się w kluczu wiolinowym. W orkiestrze w grupie instrumentów dętych drewnianych jest instrumentem o najwyższej skali. Najważniejszymi odmianami fletu wielkiego jest znacznie mniejszych rozmiarów flet piccolo, o stroju o oktawę wyższym (od c² lub d² do c⁵ - najniższy dźwięk również zależy od stopki), flet altowy i basowy.

Flet poprzeczny składa się z trzech części:
- główki - doczepia się ją do korpusu. Znajduje się na niej płytka ustnikowa (miejsce, do którego przykłada się usta) z otworem zadęciowym. Główka jest częścią fletu mającą największy wpływ na jego brzmienie.
- korpusu - na tej części zamieszczone są otwory klapowe i mechanizm z 13 klapami zamykającymi i otwierającymi otwory. System klap może być otworowy lub zamknięty.
- stopka - część odpowiadająca za najniższe dźwięki. Wyróżnia się dwa rodzaje stopek: stopkę c (do c¹) i h (dłuższa, posiadająca dodatkową klapkę odpowiadającą za h małe). Zazwyczaj w stopkę h wyposażone są flety profesjonalne (jednak nie oznacza to, że wszystkie profesjonalne flety muszą ją mieć).

Flet nie posiada stroika. Dźwięki powstają poprzez dmuchanie na krawędź płytki ustnikowej. Zadęcie na flecie wymaga mniejszego ciśnienia niż na innych instrumentach dętych drewnianych i blaszanych, ale pochłania znaczniej więcej powietrza, zwłaszcza w wysokim i niskim rejestrze.

KLARNET

Jest to instrument dęty drewniany z grupy aerofonów stroikowych z pojedynczym stroikiem. Do tej samej rodziny należą także saksofony.Dzisiaj skala klarnetu wynosi od e (brzmiące d, gdyż klarnet jest instrumentem transponującym) do g³. Są też możliwości wykonania wyższych dźwięków, aż do c⁴ (a nawet wyższe), ale tylko przez muzyków z dużym doświadczeniem. Skala klarnetu basowego B wynosi, w zależności od odmiany, od Es (mały) lub od C (duży) do c³. Istnieje też kilka innych rzadziej stosowanych odmian klarnetów takich jak: klarnet piccolo, klarnet altowy, klarnet kontrabasowy, rożek basetowy.

Budowa klarnetu
Klarnet składa się z prostej, cylindrycznej drewnianej rury z otworami zamykanymi klapami. Klarnet podzielony jest na sześć części: ustnik, stroik, baryłkę, korpusy: górny i dolny, oraz czarę głosową. Części te w futerale przechowuje się osobno, a do grania montuje się je składając i wkładając odpowiednio toczone końcówki jednych części w drugie.

Budowa klarnetu:
1.Ustnik.
2.Stroik.
3. Baryłka.
4.Część górna korpusu.
5.Część dolna korpusu.
6.Czara głosowa.

OBÓJ

Obój należy do grupy instrumentów z podwójnym trzcinowym stroikiem. Powszechnie skala instrumentu wynosi od b do g³, rzadziej do a³. Instrument ten to podłużna rura, lekko stożkowa, zakończona lejkowatym rozszerzeniem. Otwory nawiercone na długości instrumentu otwierane i zamykane są klapami. W instrument dmie się za pośrednictwem cienkiej, metalowej rurki (otoczonej korkiem, na którą nawija się podwójną trzcinkę) ze stosunkowo dużym ciśnieniem, a jednocześnie niewielką ilością powietrza. Stroik umieszczony u wylotu rurki, składa się z dwóch listków wykonanych z trzciny o nazwie Arundo donax – i złożonych ze sobą. Powietrze przepływając pomiędzy nimi wywołuje ich wibrację, drganie. Korpus instrumentu tradycyjnie wykonywany jest z drewna, najczęściej afrykańskiego blackwoodu , istnieją także egzemplarze wykonane z drewna rosewood. Standardowa długość instrumentu wynosi ok. 60 cm. Obój charakteryzuje się melancholijnym, śpiewnym i dość przenikliwym brzmieniem, dzięki czemu często jest używany jako instrument solowy. Zwykle powierza mu się w orkiestrze partie kantylenowe.Świetnie sprawdza się także w muzyce filmowej.

ROŻEK ANGIELSKI

Rożek angielski— instrument dęty drewniany z grupy aerofonów stroikowych. Podwójny trzcinowy stroik osadzony jest na metalowej rurce. Należy do tej samej rodziny co obój ( jest jego krewnym). Skala instrumentu wynosi od e do b². Pochodzenie określenia angielski nie zostało ostatecznie wyjaśnione. Instrument składa się z podłużnej rury, zakończonej charakterystycznym gruszkowatym rozszerzeniem. Otwory nawiercone na długości instrumentu otwierane są klapami. W instrument dmie się za pośrednictwem cienkiej, metalowej rurki ze stosunkowo dużym ciśnieniem, a jednocześnie niewielką ilością powietrza. Powietrze przepływając pomiędzy nimi wywołuje ich wibrację. Korpus instrumentu tradycyjnie wykonywany jest z twardego drewna albo z tworzyw sztucznych. Charakteryzuje się melancholijnym, śpiewnym i dość głębokim brzmieniem.Rożek angielski to altowa odmiana oboju, stąd technika gry różni się nieznacznie. Instrument ten wywodzi się od tzw. oboju myśliwskiego, któremu dodano na pocz. XVIII w. czarę głosową w kształcie gruszki. W I poł. XIX w. został udoskonalony z użyciem systemu klap i odtąd był szerzej wykorzystywany.

SAKSOFON

Mimo metalowego korpusu, zaliczany jest do instrumentów dętych drewnianych ze względu na wykorzystywany stroik. Nie ma on wcześniejszych odpowiedników, na których bazowana byłaby jego konstrukcja. Występuje w dziewięciu odmianach, różniących się wielkością i zakresem dźwięków. Od najmniejszych saksofonów – soprillo, po największe – subkontrabasowe, najczęściej budowane w strojach B i Es. Saksofon skonstruowany został przez Adolpha Saxa w pierwszej połowie XIX wieku. Od początku XX wieku wiele zapisów nut na saksofon powstało na zlecenie zamożnej, początkującej saksofonistki – Elizy Hall.

SURMA

Korpus surmy wykonany jest z drewna lub kości słoniowej, rozszerza się na końcu w czarę głosową. Posiada siedem otworów wierzchnich niejednakowej średnicy, dostosowanych do układu ręki grającego, i jeden otwór spodni (przedęcie). Stroik podwójny, najczęściej z trzcinki, osadzony w metalowej rurce lub bezpośrednio w instrumencie. Podczas gry cały ustnik mieści się w ustach grającego. Brzmienie przenikliwe i jaskrawe. Grano na tym instrumencie głównie na dworze. Służył jako wojskowy instrument sygnałowy oraz w kapelach janczarskich.

Historia
Surma pochodzi z krajów azjatyckich, prawdopodobnie z Indii lub z Persji (surnai), gdzie była instrumentem bardzo cenionym podczas procesji, ceremonii, wesel i świąt. W Indiach przyjmowała niekiedy formę dwoistą (dwóch związanych ze sobą niezależnych instrumentów.Współcześnie najbardziej znaną azjatycką odmianą instrumentu jest zurna popularna w kilku odmianach w Turcji. W Anatolii w muzyce ludowej zurnie towarzyszy bęben basowy. W wojskowej orkiestrze osmańskiej zurna grała główną melodię. Drugi rodzaj o wyższym tonie to curazurna towarzysząca czasem sułtanowi podczas wycieczek do rezydencji na wodzie. W muzyce armeńskiej zurna gra melodię w parze z drugą zurną towarzyszącą jej długimi dźwiękami podkreślającymi melodię. W Europie odmiany znane od średniowiecza (XII, XIII w.) jako szałamaja. W XVIII w. funkcjonowała na dworze Habsburgów Kapela Osmańska w składzie z zurnami. W Rzeczypospolitej surmy pojawiły się na przełomie XVI/XVII w. podczas wojen z Imperium Osmańskim, jako instrument sygnałowy i w kapelach wojskowych. W XVIII w. istniały na dworze króla stałe kapele janczarskie, w skład której wchodziły surmy.